Σοσιαλιστής Εκ Δυτικής Λιβύης

(UPDATE) Δεν άντεξα τελικά στον πειρασμό και την έκανα την προβοκάτσια μου... Από εδώ λοιπόν:

ΓΙΑΤΙ ΟΙ ΛΥΒΙΟΙ ΘΕΛΟΥΝ ΤΟΝ ΚΑΝΤΑΦΙ
από ΜΑΥΡΟΣ ΚΙ ΑΝΑΡΧΟΣ
Επειδή έχει τύχει να μιλήσω με άτομα που έζησαν στη Λιβύη, γνωρίζω μερικούς λόγους για τους οποίους ο Καντάφι παρέμεινε δημοφιλής τόσα χρόνια. Τόσο οι έλληνες που έζησαν εκεί, όσο και οι Λίβυοι φοιτητές που σπουδάζουν στην ελλάδα, αναγνωρίζουν αρκετά θετικά στοιχεία στην πολιτική του
(...)
Είναι χαρακτηριστικό ένα περιστατικό, όπου υποχρέωσε έναν πλούσιο Λίβυο να δώσει τη λιμουζίνα του σε έναν ανάπηρο ζητιάνο (που δεν είχε πόδια) και να πληρώνει τον οδηγό και τα καύσιμα γι αυτόν.
Εκανε συμφωνίες ανταλλαγής τεχνογνωσίας αντί πετρελαίου με τον Ανδρέα Παπανδρέου, και κατάφερε να υδροδοτεί καλλιέργειες λαχανικών στην έρημο με μονάδες αφαλάτωσης ελληνικής τεχνολογίας, εργοστάσιο φυσικού αερίου και αποστολή φοιτητών στην ελλάδα για εκπαίδευση.
(...)
Με όλα τα θετικά και αρνητικά της πολιτικής του, κατάφερε να ανεβάσει κατα πολύ το βιοτικό επίπεδο του Λιβικού λαού, και σήμερα όλοι οι Λίβυοι έχουν δουλειά, σπίτι, αυτοκίνητο (πολλές φορές πάνω από ένα), αλλά και το πολιτιστικό επίπεδο αφού κατάφερε να επιβάλλει κάποιο σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή που σπάνια συναντάται στους μουσουλμανικούς λαούς της βόρειας αφρικής.

Η Λιβύη
από RED PHANTOM
έχει το δεύτερο καλυτερο βιοτικό επίπεδο στην αφρικανική ήπειρο με πρώτο το νησί Μαυρίκιος. Αυτό βέβαια είναι κάτι που η αμερικανική προπαγάνδα δεν προβάλλει και πολύ γιατί δεν την συμφέρει. Λογικό δεν είναι ε?

Λιβύη-Λαϊκές συνελεύσεις
από Ασπρη πέτρα
Στήν τηλεόραση τής Λιβύης, έβλεπα,δυστηχώς δέν καταλάβαινα, γιατί τό συγκεκριμμένο κανάλι ήταν μόνο αραβικά, λαϊκές συνελεύσεις. Γνήσιες, πέραν πάσης αμφιβολίας. Μιλούσαν άτομα διαφόρων ηλικιών, μεταξύ τών οποίων καί πολλλές γυναίκες, επίσης διαφόρων ηλικιών.Χωνέψτε αυτό, καί μετά άν ενδιαφέρεστε πάμε παρακάτω.

Η λογική του άσπρου-μαύρου
από km@
Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μια άποψη για τον Καντάφι πρέπει να είναι είτε αγιογραφία είτε λίβελλος. Δεν υπάρχει περίπτωση αυτός ο άνθρωπος να μην είναι ούτε πρότυπο ούτε τέρας;

Ας είμαστε αισιόδοξοι.
από 'Ενας
Αλλά το κυριότερο νομίζω οτι είναι η αντιστροφή του γεωπολιτικού πεδίου διεθνώς. Γιατί πολλοί λένε για την υποδούλωση στην Αμερική και όλα τα σχετικά... Δεν βλέπουν όμως ότι η νέα δύναμη είναι η Ε.Ε. που παράγει ήδη 25% περισσότερο από τους Αμερικάνους, διατηρεί ένα πανίσχηρο νόμισμα που σιγά-σιγά θα αντικταστήσει το δολάριο στις παγκόσμιες συναλλαγές και θα στραγγαλίσει περισσότερο τους αμερικάνους, μεταφέροντας τον πλούτο απο'δω.
Νομίζω ότι αν και αρκετά έχουν υποφέρει οι άραβες από τους ευρωπαίους, η Αμερική θα συνεχίζει να είναι αντιπαθητική και η Ευρώπη προτιμιταία. όσο για τον Μουαμάρ, νομίζω ότι είναι καλό παιδί.




Άρεσε γενικώς στην Ελλάδα,
Τες μέρες που διέμεινεν στην Ελούντα,
Ο σοσιαλιστής εκ Δυτικής Λιβύης
Μουαμάρ, φίλος του Ανδρέα.
Με τις κελεμπίες και τα χούγια του, ελαφρώς, γραφικά.
Δέχονταν ευχαρίστως τες τιμές,
Δεν τες αρνούνταν• ήταν νάρκισσος.
Είχε τρίτο δρόμο προς το σοσιαλισμό κι αυτός,
Με παναραβισμό και πράσινο βιβλιαράκι.
Προ πάντων δε αντιιμπεριαλιστής.
Θάταν βαθύς στες σκέψεις, διεδίδετο,
Απλώς οι τριτοκοσμικοί είναι και λίγο φολκλορικοί.

Μήτε βαθύς στες σκέψεις ήταν, μήτε τίποτα.
Ένα φαιδρό, γελοίο κάθαρμα.
Διέλυσε τη χώρα του, τα χέρια του είχαν αίμα,
Με το πετρέλαιο εξαγόραζε φιλίες κι αφοσιώσεις•
Κ' έτρεμεν η ψυχή του μη τυχόν
Μια μέρα ο λαός αγανακτήσει
Γκρεμίζοντάς του ό,τι έχτιζε τόσα χρόνια,
Ή μην οι Αμερικανοί τον βάλουν στόχο,
Ως είναι το συνήθειο τους, οι απαίσιοι.

Οπότε πουλούσε μούρη και φολκλόρ,
Με τις τέντες, τις αμαζόνες του,
Κ' έφριττεν ουκ ολίγον έχοντας
Την κρυφή επιθυμία να φάει McDonald's.

(Διασκευή πάνω στην πρωτότυπη δημιουργία των Κ. Καβάφη & Αθ. Αναγνωστόπουλου)

Αβρακωτισμός

Έλληνας γεννιέσαι ή γίνεσαι; Ποια είναι η ουσία του ελληνισμού, ο άφθαρτος ιχώρ; Αναζητώντας την απάντηση, ας ρωτήσουμε την Ιστορία.

Μέχρι τα μέσα του 1923, ήρθαν στην Ελλάδα περίπου 1.500.000 πρόσφυγες, κυρίως Μικρασιάτες, Πόντιοι, Καππαδόκες κ.λπ. Από τη μεριά των ντόπιων σημειώθηκε μεγάλη εχθρότητα («εσείς δεν είστε Έλληνες», «σαν άγριους μας έβλεπαν» κ.λπ. από εδώ), που ορισμένες φορές κλιμακώθηκε σε απροκάλυπτα πογκρόμ και οργανωμένες επιθέσεις (Μακεδονία 1935, Νέα Ιωνία Βόλου 1936 και άλλα...). Με την πάροδο όμως των δεκαετιών, σταδιακά τα πάθη καταλάγιασαν, «τα πιο προοδευτικά στοιχεία και από τις δύο μεριές άρχισαν να δημιουργούν σχέσεις, φιλίες, κουμπαριές, συμπεθεριά», και τελικά οι άγριοι έγιναν Έλληνες. Ναι, αλλά πώς έγιναν; Το σχέδιο του Βενιζέλου μπορεί να περιγραφεί με μία μόνο λέξη: αβρακωτισμός. Τους μοίρασε μικρούς γεωργικούς κλήρους, με τη λογική ότι αν συνηθίσουν στη φροντίδα τους, τότε θα πάψουν κάποια στιγμή να είναι εργατικό προλεταριάτο και δε θα καταλήξουν στο ΚΚΕ της εποχής: «Σύμφωνα με το σκεπτικό αυτό [κατάτμηση της μεγάλης ιδιοκτησίας & δημιουργία εκτεταμένου στρώματος μικροκαλλιεργητών], η αύξηση της παραγωγής θα ήταν αποτέλεσμα της αυξημένης φροντίδας που υπολόγιζαν ότι θα έδειχναν οι καλλιεργητές για τα κτήματά τους, διότι ο γεωργός καλλιεργεί καλά το χωράφι του, το λιπαίνει και το βελτιώνει, όταν γνωρίζει ότι είναι δικό του και ότι δε θα περιέλθει το επόμενον έτος εις άλλον τινά» (από εδώ)

Το κόλπο τελικά πέτυχε. Οι πρόσφυγες καλλιέργησαν τα χωραφάκια τους, τα ξεπλήρωσαν στην Αγροτική Τράπεζα, έβγαλαν καπνό, σταφίδα σουλτανίνα, σταφύλια, βαμβάκι, καλαμπόκι, τριφύλλι, φακές κ.α., αποξήραναν βάλτους, κατασκεύασαν αρδευτικά έργα και έγιναν νοικοκύρηδες. Τη δεκαετία του ’30, ο Ιωάννης Μεταξάς θα σημειώσει στο ημερολόγιό του: «Ο Έλλην εργάτης είναι περισσότερο υποψήφιος μικροαστός, παρά οριστικός προλετάριος» – κάτι που μάλλον σημαίνει ότι η σκέψη του δεν είναι να συγκροτήσει επαναστατικό υποκείμενο, να ιδιοποιηθεί τα μέσα παραγωγής, αλλά να συμπληρώσει το εισόδημά του από μικρές προσόδους και να διατηρήσει την ελπίδα ότι τα παιδιά του θα κάνουν μια καλύτερη ζωή.

Ο αβρακωτισμός (sansculottism) ήταν ένα ημι-άτυπο κίνημα, ένα ρεύμα που εκδηλώθηκε κατά τη 2η Γαλλική Επανάσταση από τους Αβράκωτους (sansculottes), δηλαδή τους τεχνίτες, καταστηματάρχες, χειροτέχνες, πωλητές, μεροκαματιάρηδες κ.λπ., όλους αυτούς τους μικροκάτι του Παρισιού. Το αίτημά τους ήταν να μοιράσει η Δημοκρατία «μικρές ιδιοκτησίες, για να γεφυρωθεί ο μεγάλος πλούτος από την ανυπόφορη φτώχεια» (R. Palmer, The Twelve Who Ruled), για το οποίο ο Eric Hobsbawm παρατηρεί: «Το ιδεώδες του αβρακωτισμού, ένα χρυσό παρελθόν με χωριά μικροτεχνιτών ή ένα χρυσό μέλλον μικροκαλλιεργητών και χειροτεχνών, που δεν το διαταράσσουν οι τραπεζίτες κι οι εκατομμυριούχοι, ήταν απραγματοποίητο. Η Ιστορία τούς προσπέρασε» (Hobsbawm, Age of Revolution). Εδώ όμως ο ιστορικός έκανε λάθος. Διότι ο αβρακωτισμός πραγματοποιήθηκε τελικά στην Ελλάδα του 20ου αιώνα – τι άλλο είναι το χρυσό ιδεώδες των Αβράκωτων παρά μία περιγραφή της χώρας; Μικρές ιδιοκτησίες... Ελλάδα, η χώρα με τον υψηλότερο κατακερματισμό της εγγείου ιδιοκτησίας στον κόσμο. Όταν πρωτοήρθαν οι Αλβανοί στην Ελλάδα το ’90, η λέξη ήταν μειωτική, «Αλβανός» = κάτι σαν άνθρωπος των σπηλαίων, το πιο σύντομο ανέκδοτο: «Αλβανός τουρίστας» κ.λπ. Κατόπιν, πολλοί από αυτούς άρχισαν σιγά-σιγά να τακτοποιούνται, να αποταμιεύουν, να αγοράζουν διαμερίσματα, να ανοίγουν δικά τους καταστήματα, δικές τους δουλειές, τα παιδιά τους να βγαίνουν σημαιοφόροι στο σχολείο, να γίνονται υπεργολάβοι, επαγγελματίες κ.λπ., οπότε άλλαξε η αρχική αντιμετώπιση. Οι άνθρωποι των σπηλαίων έγιναν νοικοκύρηδες.

Το ίδιο ακριβώς θα γίνει και με τους τωρινούς μετανάστες (και με τους μελλοντικούς, θα έρθουν κι άλλοι, ακόμα δεν είδες τίποτα). Χρόνια ακούω και διαβάζω ότι πρέπει επιτέλους να βρεθεί «λύση στο πρόβλημα της μετανάστευσης» (2.630 αποτελέσματα στο Google) ή της «λαθρομετανάστευσης» (15.400 αποτελέσματα) ή των «λαθρομεταναστών» (1.500 αποτελέσματα), σε διάφορες παραλλαγές, από διάφορες φωνές. Άντε, πού είναι αυτή η λύση; Πού είναι, έστω, οι γενικές γραμμές της, το σκαρίφημά της, το προσχέδιό της; Καμία λύση δεν υπάρχει κι ούτε πρόκειται να βρεθεί, τη στιγμή που ο αριθμός των λαθρομεταναστών θα αλλάξει μέχρι να φτάσεις στο τέλος του κειμένου. Οι σκέψεις για μέτρα ποσόστωσης ή οτιδήποτε άλλο, είναι σενάρια επιστημονικής φαντασίας, κουβέντα να γίνεται, μέχρι να το πάρει απόφαση και η κυβέρνηση και ο κόσμος ότι το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον. Ο κ. Χασοδίκης το έχει πιάσει πολύ σωστά εδώ το θέμα: αυτός που αγωνίζεται για το ζην είναι δυνατότερος από αυτόν που αγωνίζεται για το ευ ζην, ο άνθρωπος που πεινάει γίνεται νόμος της φύσης. Δε σταματιέται και δεν περιορίζεται με τίποτα – μόνο με τις σφαίρες. Είναι σαν να ζητάς να σταματήσεις ένα φυσικό φαινόμενο, έναν σεισμό ή μια καταιγίδα (αν και ο Χρήστος Παπουτσής μπορεί να φτιάξει φράχτη για να κρατήσει απ’ έξω τους σεισμούς, τον έχω ικανό).

Δεν υπάρχει λοιπόν λύση στο πρόβλημα των μεταναστών, με τον ίδιο τρόπο που δεν υπήρχε λύση στο Προσφυγικό Ζήτημα τη δεκαετία του '20 και του '30. Αν το καλοσκεφτεί κανείς, ουσιαστικά ούτε τότε βρέθηκε λύση – η Επιτροπή Αποκατάστασης, οι λαϊκές αγορές, τα συσσίτια της ΧΑΝΘ κ.λπ. δεν ήταν λύση, μπαλώματα ήταν, πρώτες βοήθειες σε ετοιμοθάνατο. Κι όμως η αφομοίωση έγινε. Με πόνο και αίμα, αλλά τελικά έγινε και οφέλησε την Ελλάδα. Η δύναμη των μικρών ιδιοκτησιών απεδείχθη ακατανίκητη.

Κάτι παρόμοιο θα γίνει και με τους σημερινούς λαθρομετανάστες. Οι κυβερνήσεις, τόσο η τωρινή όσο και οι επόμενες, θα ακολουθήσουν πιστά την παροιμιώδη συμβουλή του Αλέξανδρου Παπάγου, «τα προβλήματα λύνονται δια του σαπίσματός των», θα αφήσουν να σέρνεται το θέμα των λαθρομεταναστών, να σαπίσει καλά-καλά, και μόλις φτάσει στο απροχώρητο... πάλι δε θα κάνουν τίποτα, θα το αφήσουν να σιτέψει εντελώς, και τότε μόνο θα πάρουν διστακτικά κάποια μέτρα πάνω στις γραμμές αυτών που λέει η Αλ Σάλεχ: ελληνική υπηκοότητα στα παιδιά τους, τάχιστες διαδικασίες χορήγησης ασύλου, διαρκής πίεση προς τα ευρωπαϊκά όργανα για μεγαλύτερη υποστήριξη στην Ελλάδα κ.λπ., δεν υπάρχει λόγος να τα γράφω, άλλωστε αυτή τα λέει καλύτερα από μένα, η γυναίκα έρχεται από το μέλλον.

Πρόκειται για μια διαδικασία που θα πάρει δεκαετίες να ολοκληρωθεί. Έχουν να συμβούν πολλά. Η Δεξιά θα κατηγορεί το ΠΑΣΟΚ ότι νομιμοποιεί τους λαθρομετανάστες για να πάρει ψήφους, η Αριστερά θα κατηγορεί τη Δεξιά για ρατσισμό/ξενοφοβία, η Πιο Αριστερά θα κατηγορεί την Αριστερά για ρεφορμισμό, η Ακόμα Πιο Αριστερά θα κατηγορεί την Πιο Αριστερά ότι απομονώνει το μεταναστευτικό ζήτημα από το συνολικότερο αγώνα ανατροπής του συστήματος, ο Πειραιώς Σεραφείμ θα κατηγορεί τον διεθνή εβραιοσιωνισμό, τα ΜΜΕ θα κατηγορούν τον ΣΥΡΙΖΑ, η Χρυσή Αυγή θα κατηγορεί τους πάντες, η Σπίθα θα ανακαλύψει νέα δήλωση Κίσινγκερ, οι «αγανακτισμένοι πολίτες» θα εκφράζουν τακτικά την αγανάκτησή τους... τέτοια στο δρόμο σου πολλά θα συναντήσεις. Μέχρι η δύναμη των μικρών ιδιοκτησιών να ενώσει τους ξένους και τους ντόπιους σε έναν αμοιβαίο ελληνισμό – μετά θα έρθουν και οι φιλίες και οι γάμοι και οι κουμπαριές, τα πάντα όλα.

Έλληνας λοιπόν γίνεσαι, δε γεννιέσαι. Ναι, αλλά πώς γίνεσαι; Όχι άμα μετάσχεις της ελληνικής παιδείας, αλλά άμα αποκτήσεις μικρές ιδιοκτησίες. «Έχω περίπτερο στα Σούρμενα δικό μου, έχω και κτήμα πατρικό στη Λιβαδιά». Αυτή είναι η πεμπτουσία του ελληνισμού, ο άφθαρτος ιχώρ. Έλληνας είναι όποιος έχει το οικοπεδάκι του, το διαμερισματάκι του, το μαγαζάκι του, το σπιτάκι του, το χωραφάκι του, και ξέρει αρκετά καλά Ελληνικά ώστε να μπορεί να συμπληρώσει μια υπεύθυνη δήλωση του Ν. 1599/86.

Το Βιοτικό Συμβόλαιο Και Οι Χορηγοί Νοήματος

Στη Διδακτική των Μαθηματικών υπάρχει η έννοια του διδακτικού συμβολαίου. Αυτό περιλαμβάνει όλες τις υπόρρητες συμφωνίες μεταξύ του μαθητή και του καθηγητή, όλα όσα αναμένει ο ένας από τον άλλον, νόρμες και κανόνες που τους υπογράφει η συνήθεια κι η επανάληψη. Για παράδειγμα, κάθε φορά που ο διδάσκων θέτει ένα πρόβλημα στον μαθητή, υπάρχει μια ανομολόγητη συμφωνία μεταξύ τους, ότι το πρόβλημα α) λύνεται, β) με τα στοιχεία που προσφέρονται, γ) με τις γνώσεις του διδασκόμενου. Όταν, λοιπόν, το 1980 δόθηκε σε 97 παιδιά δημοτικού σχολείου της Γαλλίας το πρόβλημα: «Ένα καράβι έχει 26 πρόβατα και 10 κατσίκια, πόσων χρονών είναι ο καπετάνιος;», τα 76 από αυτά απάντησαν ότι ο καπετάνιος είναι 26 + 10 = 36 χρονών. Καμία απορία, οι μαθητές ήταν συνεπέστατοι από τη δική τους πλευρά και τήρησαν τους όρους του διδακτικού συμβολαίου: εγώ θα παλέψω την άσκηση, εσύ όμως δώσε μου ό,τι στοιχεία χρειάζομαι (περισσότερα εδώ κι εδώ, για όποιον ενδιαφέρεται).

Πολλά παρόμοια ανομολόγητα συμβόλαια ακολουθούμε συνεχώς και συνήθως δεν τα συνειδητοποιούμε, τρέχουν αόρατα στο λειτουργικό σύστημα της σκέψης μας, όπως ένα πρόγραμμα antivirus στον Η/Υ μας. Καμιά φορά όμως έρχονται έτσι οι περιστάσεις που το αόρατο γίνεται ορατό και βγαίνει στην επιφάνεια. Είχα δει παλιότερα στην τηλεόραση μια μητέρα που έχασε τον γιο της, δεκαεφτά χρονών, στα καλά καθούμενα. Εκεί που έτρωγαν το μεσημέρι, το παιδί ξαφνικά σωριάστηκε κάτω και ξεψύχησε. Το ιατρικό ιστορικό του ήταν άψογο, δεν ήξερε να πάσχει από κάτι. Η αυτοψία δεν έδειξε τίποτα, κανείς δεν έμαθε τελικά από τι πέθανε. Η μάνα ήταν ακόμα σε άθλια κατάσταση όταν της πήραν συνέντευξη οι αιμοδιψείς δημοσιογράφοι και, πάνω στο σοκ, είπε μια αξιοπρόσεκτη κουβέντα: «Είμαι θυμωμένη και δεν ξέρω ποιον να κατηγορήσω».

Κάτι παρόμοιο είχα δει και μετά τον μεγάλο σεισμό του Αιγίου το 1995, με δεκάδες νεκρούς και χιλιάδες κατεστραμμένα σπίτια. Μια κυρία μιλούσε στην κάμερα κι έλεγε εξοργισμένη: «όλα μας τα γκρέμισε... μας τα διέλυσε, όλα...». Η απορία μου ήταν, με ποιον τα βάζει αυτή η γυναίκα; Γιατί να είναι εξοργισμένη; Τα βάζει με το Θεό; Με τη φύση; Με τον Εγκέλαδο; Ποιον μπορείς να κατηγορήσεις σε έναν σεισμό;

Τα δύο αυτά γεγονότα ήταν απλώς παραστατικές (και τραγικές) αναδύσεις στην επιφάνεια του βιοτικού συμβολαίου. Πρόκειται για μια υπόρρητη, υποσυνείδητη και υπολανθάνουσα συμφωνία που έχουμε υπογράψει όλοι με τη ζωή ότι δε θα πεθάνουμε ποτέ. Είναι αρκετά απαραίτητο αυτό το συμβόλαιο στους περισσότερους, είναι ένα πρόγραμμα antivirus που διατηρεί τη σκέψη καθαρή, μπλοκάρει οποιοδήποτε υπενθυμιστικό θνητότητας, ώστε να μην κλονιστούν τα κίνητρα για δημιουργία και αγώνα. Μέχρι που έρχεται η στιγμή της σοκαριστικής διάψευσης και η ζωή, σαν χάκερ, στέλνει κάποιον ιό που διαπερνά το firewall... Συχνά η πρώτη αντίδραση είναι ο θυμός. Η ζωή μάς κορόιδεψε, μας κρέμασε σαν ασφαλιστική εταιρεία της κομπίνας, το βιοτικό συμβόλαιο απεδείχθη προεκλογική υπόσχεση υποψήφιου βουλευτή. Πάντως, η τραγική μητέρα του παραδείγματος υπήρξε ιδιαίτερα τίμια μέσα στον πόνο της: «Είμαι θυμωμένη και δεν ξέρω ποιον να κατηγορήσω».



Η ευαισθησία σε ήχους και επαφές οξύνεται – τρώμε και πίνουμε λιγότερο – συγκεντρωνόμαστε σε πολλά θέματα αλλά για λίγο κάθε φορά – νιώθουμε το δέρμα μας πιο κρύο και παρατηρούμε πολλά καινούργια σημάδια – κατά καιρούς μάς πιάνουν συναισθηματικά ξεσπάσματα – η αναπνοή δυσκολεύει όλο και περισσότερο, γίνεται θορυβώδης – δυσκολευόμαστε να επικοινωνήσουμε με τους γύρω μας – ανεβάζουμε πυρετό – μπορεί να έχουμε τάσεις για εμετό ή ναυτία – δυσκολευόμαστε να ελέγξουμε τα έντερα και την ουροδόχο κύστη – ιδρώνουμε – φοβόμαστε – μπορεί να πονάμε ή και να αιμορραγούμε – το δέρμα γίνεται γκρίζο – η λειτουργία των πνευμόνων, της καρδιάς και του μεταβολισμού σταματάει – χάνουμε τις αισθήσεις μας – μετά από 30 δευτερόλεπτα σταματάει και η εγκεφαλική δραστηριότητα – «και οι τόποι που σε γνώριζαν πλέον δε σε γνωρίζουν». Αυτή είναι η μεγάλη βουτιά που όλοι θα κάνουμε σε κάποια στιγμή, μαζί με τους φόρους είναι το μόνο σίγουρο πράγμα στη ζωή. Παρόλα αυτά, προσπαθούμε να της ξεφύγουμε μέσω του βιοτικού συμβολαίου, άλλος περισσότερο κι άλλος λιγότερο. Υπάρχουν διάφορες στάσεις εδώ, από τις οποίες προκύπτουν και ανάλογες παραλλαγές του συμβολαίου, καθώς και του θανάτου: υπάρχει ο ευρωπαϊκός θάνατος (η κουβέντα για το θάνατο να γίνεται μόνο σε σχέση με μια κατάσταση κρίσης, τις υπόλοιπες στιγμές θεωρείται επιβλαβής ή περιττή), ο παιδικός θάνατος (η αντίληψη του θανάτου που έχουν τα μικρά παιδιά, έχει να κάνει μόνο με το χωρισμό από τους γονείς, οπότε ουσιαστικά ο φόβος του θανάτου είναι φόβος της μοναξιάς) κ.α., όμως αυτό που παραμένει στο φινάλε είναι ο καθένας αν αντικρίζει το θάνατο πίσω από το πέπλο του βιοτικού συμβολαίου ή αν το κάνει σαν έτοιμος από καιρό, σαν θαρραλέος – κι εδώ θ’ αναφερθώ στα ευρήματα του Εσθονού ανθρωπολόγου και κοινωνιολόγου Argo Moor (εδώ κι εδώ δύο κείμενά του).

Υπάρχει λοιπόν μία διάκριση που διαχωρίζει τους ανθρώπους σε δύο κατηγορίες, πιο θεμελιώδης κι από άντρας ή γυναίκα, λευκός ή μαύρος, πλούσιος ή φτωχός, νέος ή ηλικιωμένος, αριστερός ή δεξιός, Ολυμπιακός ή Παναθηναϊκός: αυτοί που προσπαθούν να διατηρήσουν την αυτοεικόνα τους αλλάζοντας τον κόσμο κι αυτοί που δέχονται να αλλάξουν την αυτοεικόνα τους παράλληλα με τις αλλαγές του κόσμου. Τι επιλέγεις να κρατήσεις και τι να πετάξεις μπροστά στα κοσμογονικά γεγονότα της ζωής; Όταν απειλείται να κλονιστεί το οικοδόμημα που έχτισες για τον εαυτό σου και για τη θέση του στον κόσμο, προσπαθείς να το διατηρήσεις με κάθε κόστος ή δέχεσαι να το δεις να γκρεμίζεται; Οι άνθρωποι της δεύτερης κατηγορίας είναι πολύ πιο καλά τοποθετημένοι απέναντι στον θάνατο, είναι αυτοί που τον φοβούνται λιγότερο. Αντίθετα, οι άνθρωποι της πρώτης κατηγορίας αρνούνται σφοδρά τον θάνατο, το κοσμογονικότερο γεγονός όλων, προκειμένου να διατηρήσουν την πολύτιμη αυτοεικόνα τους.

Ας δούμε ένα παράδειγμα: το πένθος για την απώλεια ενός προσφιλούς προσώπου. Ψυχολογικά, το πένθος είναι ένα πικρό ποτήρι που πρέπει να πιεις μέχρι την τελευταία σταγόνα. Το ανολοκλήρωτο πένθος μπορεί να επιφέρει κατάθλιψη, προβλήματα συμπεριφοράς ή και ψυχοσωματικές ασθένειες. Η ψυχολογική ουσία του ανολοκλήρωτου πένθους είναι ότι προσπαθείς να διατηρήσεις τον νεκρό, αρνείσαι ότι αυτός έγινε παρελθόν, ότι ο κόσμος άλλαξε. Από την άλλη, το ολοκληρωμένο πένθος έχει την έννοια της αποδοχής ότι το οικείο πρόσωπο έφυγε οριστικά. Σ’ αυτήν την περίπτωση, ο πενθών δέχεται ότι ο κόσμος δεν αλλάζει, δεν μπορεί να αποφύγει την πραγματικότητα οπότε, με την ολοκλήρωση του πένθους, αλλάζει τελικά αυτός για να προσαρμοστεί – διότι κανένας άνθρωπος δε μένει ο ίδιος μετά από την ολοκλήρωση ενός σφοδρού πένθους.

Σ’ αυτόν τον θεμελιώδη ανθρώπινο διαχωρισμό, ο πιο βασικός παράγοντας είναι η εμπιστοσύνη προς τον κόσμο. Όσο μεγαλύτερη εμπιστοσύνη έχει κάποιος προς τον κόσμο, τόσο πιο ανώδυνα θα αντιλαμβάνεται τον θάνατό του. Από τη μια μεριά, γιατί θα είναι ανοιχτός απέναντι στα γεγονότα, ακόμα και απέναντι στο μεγαλύτερο γεγονός όλων, από την άλλη διότι θα είναι λιγότερο προσανατολισμένος στη διατήρηση της αυτοεικόνας του. Όμως είναι σχεδόν αδύνατο να έχεις εμπιστοσύνη προς τον κόσμο αν δεν αισθάνεσαι ότι αυτός, καθώς και η δική σου ύπαρξη μέσα του, έχει κάποιο βαθύτερο σκοπό και νόημα. Αν ο κόσμος είναι πλίνθοι, κέραμοι ατάκτως ερριμμένα, αμοντάριστα πλάνα χωρίς ειρμό και διασύνδεση, χωρίς έναν απώτερο σκοπό να αναδείξουν κάτι, να υποστηρίξουν κάτι, τότε χάνεται και το νόημα και η εμπιστοσύνη και η ανοιχτή στάση προς τον κόσμο. Αν δεν αισθάνεσαι ότι ο κόσμος υπηρετεί έναν σκοπό και η δική σου ζωή είναι ένα μικρό κεφάλαιο στο βιβλίο αυτού του σκοπού, τότε γίνεται πολύ δύσκολο να αποδεχτείς τις αλλαγές και, όταν έρθει η ώρα, τη μεγάλη αλλαγή.

Πολλοί θεσμοί έχουν αναπτυχθεί που βάζουν τον κόσμο σε μια σειρά. Από αυτήν την άποψη, ταυτίζεται η θρησκεία, με την επιστήμη, την πολιτική, την οικογένεια, την αφηρημένη έννοια της «προόδου» κ.α., παρά τις τεράστιες μεταξύ τους διαφορές. Διότι όλα αυτά είναι χορηγοί νοήματος. Δίνουν έναν σκοπό στον κόσμο και κάνουν τον θάνατο λιγότερο τρομακτικό. Φυσικά, υπάρχουν και πλήθος προσωπικοί χορηγοί, ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και τα βιώματα του καθενός. Ο Άντον Τσέχωφ, λόγου χάρη, κάπου έλεγε ότι θέλει να νιώθει πως όταν, μετά από αιώνες, οικοδομηθεί η ευτυχία και η ειρήνη στην ανθρωπότητα, κάπως συνέβαλε κι αυτός με το μικρό του λιθαράκι. Αυτή ήταν η προσωπική του νοηματοδότηση: ένα όραμα πανανθρώπινης ειρήνης κι αυτός στρατιώτης στην υπηρεσία του. Ίσως γι’ αυτό είχε τόσο χαρακτηριστικά ήρεμο θάνατο (ο θάνατος του Τσέχωφ). Θέλω όμως εδώ να σταθούμε σε έναν άλλο μέγα χορηγό νοήματος: τον εθνικισμό.

Ο σύγχρονος εθνικισμός είναι σαν το ροκφόρ: γαλλική εφεύρεση. Μπορούμε να εντοπίσουμε ακριβώς τη στιγμή που γεννήθηκε, ακόμα και τη στιγμή που έγινε χορηγός. Στο Γαλλία λοιπόν, επί αιώνες η λέξη patrie χρησιμοποιήτο με καθαρά γεωγραφικό περιεχόμενο και προσδιόριζε τον τόπο γέννησης ή καταγωγής. Θα μπορούσε να αναφέρεται σε ένα χωριό, μια επαρχία ή μια χώρα (pays) δίχως τo συναισθηματικό φορτίο που περιέχει σήμερα. Επί αιώνες ο κόσμος δεν διανοείτο να εκλάβει τον εαυτό του ως μέλος της patrie, προτιμούσε άλλες φαντασιακές κοινότητες, π.χ. τη χριστιανοσύνη ή το βασίλειο, και μόνο κάποιοι λίγοι διανοούμενοι άγγιξαν κάτι σαν εθνικιστικό όραμα σε όλον τον ευρωπαϊκό Μεσαίωνα (π.χ. αναφορές του Μακιαβέλι στην italianita). Στην πορεία του 18ου αιώνα και δυσαρεστημένοι από τα προνόμια των γάλλων ευγενών, διάφορες λόγιες και ευκατάστατες ομάδες πληθυσμού άρχισαν να συλλαμβάνουν την ιδέα μιας Γαλλίας στην οποία η αριστοκρατία δεν είχε θέση. Μιας Γαλλίας υπό κατοχή. Ο σύγχρονος εθνικισμός γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1789, ένα μήνα πριν τη Βαστίλη, όταν οι δικηγόροι, επιχειρηματίες, έμποροι, διανοούμενοι κ.λπ. της Τρίτης Τάξης, βλέποντας ότι χάνουν την πολιτική μάχη μέσα στη Σύγκληση των Γενικών Τάξεων, άρχισαν να κηρύσσουν το nation και την patrie στις παριζιάνικες μάζες. Τότε ακριβώς εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο λαϊκός εθνικισμός. Ως μια πολιτική πλατφόρμα που περιελάμβανε ένα όραμα προόδου (τη δημοκρατική Γαλλία) και δεν περιελάμβανε τις προνομιούχες τάξεις. Με τις ζυμώσεις και τα γεγονότα της Γαλλικής Επανάστασης όμως, έγινε σταδιακά και χορηγός νοήματος – μπορούμε να σηματοδοτήσουμε αυτή την εξέλιξη της patrie κάπου στα μέσα του 1793, όταν για πρώτη φορά εμφανίστηκε σε δημόσια μνημεία της Γαλλίας η επιγραφή: «Ο δημοκράτης ήρωας δε χάνεται σ’ ένα αιώνιο χάος και το πολύτιμο για την patrie λείψανό του, το προσφιλές για την ανθρωπότητα όνομά του, το χρήσιμο για την αρετή παράδειγμά του, διαρκούν όσο κι ο κόσμος» (Bertaud, Η Καθημερινή Ζωή Στη Γαλλία Τον Καιρό Της Επανάστασης 1789-1795).

Κάπου εκεί λοιπόν, στα μέσα του 1793, ο νεύτευκτος εθνικισμός εξελίχθηκε σε κάτι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που ήταν όταν γεννήθηκε, έπαψε πλέον να είναι απλώς ένα πολιτικό αίτημα (κανείς να μην απαλλάσσεται κληρονομικά από την εργασία κ.λπ.). Η patrie πλέον παρείχε αθανασία μέσω της μνημόνευσης, έδινε σκοπό στον κόσμο, τακτοποιούσε τη ζωή κάποιου ως ένα μικρό λιθαράκι σε ένα μεγάλο οικοδόμημα – όπως Τσέχωφ. Καμία απορία που απεδείχθη τόσο δημοφιλής παγκοσμίως, σε αντίθεση με άλλες γαλλικές εφευρέσεις: το ροκφόρ πολλοί εμίσησαν, την πατρίδα ουδείς.

Είναι τεράστια η ψυχική ανάγκη να γίνει η ζωή του καθενός λιθαράκι σε οικοδόμημα – δηλαδή, να αποκτήσει νόημα ο κόσμος κι ο θάνατος να χάσει κάτι από το κεντρί του. Κάθε σοκ, κάθε απώλεια προσφιλούς προσώπου, κάθε υπενθύμιση θνητότητας, κάνουν ακόμα πιο επιτακτική αυτήν την ανάγκη. Κάτι που εξηγεί, ως ένα βαθμό, την παγκόσμια διάδοση του εθνικισμού και την ικανότητά του να ανθίσταται σε ανταγωνιστικές ιδεολογίες, ακόμα και στη λογική μερικές φορές. Για παράδειγμα, οι μικρασιάτες πρόσφυγες στην Ελλάδα τη δεκαετία του ’20. Άνθρωποι που ξεριζώθηκαν και χάσαν τα πάντα χωρίς να φταίνε σε τίποτα, αφήσαν πίσω τους περιουσίες, τακτοποιημένες ζωές, και ήρθαν στην Ελλάδα για να γίνουν χαμάληδες και είλωτες, να υποστούν κακομεταχείριση και περιφρόνηση. Έμοιαζε ταιριαστό αυτοί οι άνθρωποι να στραφούν σε ριζοσπαστική κατεύθυνση. Η Ελλάδα τους ρήμαξε, τους χλεύασε, τους δολοφόνησε. Ο Ριζοσπάστης της εποχής καλούσε τους πρόσφυγες να μην αρκεστούν στα ψίχουλα που τους έδωσε ο Βενιζέλος, να θεωρήσουν ότι έχουν κεκτημένα δικαιώματα και να τα διεκδικήσουν σε συνεργασία με τους Τούρκους εργάτες, μέσω βαριάς φορολογίας του κεφαλαίου (και υπό σοβιετική πατρωνεία):

«ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΕΡΓΑΤΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ, ΒΙΟΠΑΛΑΙΣΤΕΣ! Ο Βενιζέλος σάς ξεσπίτωσε με τον πόλεμο, αυτός υπόγραψε το ανθρωποπάζαρο της ανταλλαγής και σας κορόϊδευε μέχρι τώρα πως θα πληρώση η Τουρκία και θα πάρετε αποζημιώσεις. Σαν να είναι οι Τούρκοι εργάτες και αγρότες υπεύθυνοι να σας αποζημιώσουν, κι όχι οι Έλληνες κεφαλαιοκράτες, που κέρδισαν εκατομμύρια από τον πόλεμο ... ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΔΕΝ ΠΑΙΡΝΕΤΕ! ΠΟΛΕΜΟ ΣΑΣ ΕΤΟΙΜΑΖΟΥΝΕ! Σύμφωνοι είναι και οι πρόσφυγες βουλευτές. Κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει. ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ, ΕΡΓΑΤΕΣ, ΑΓΡΟΤΕΣ, ΒΙΟΠΑΛΑΙΣΤΕΣ. Απαντείστε στην κυβέρνηση του Βενιζέλου Πολέμου, στην κυβέρνηση της ανεργίας και της πείνας: Με συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, με μαζικές κινητοποιήσεις απαιτήστε από το διχτάτορα δήμιο Βενιζέλο: ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΚΕΡΑΙΟ. ΑΚΥΡΩΣΗ ΚΑΘΕ ΧΡΕΟΥΣ ΣΑΣ ΣΤΗΝ ΕΑΠ, ΣΤΟ ΚΡΑΤΟΣ, ΣΤΙΣ ΤΡΑΠΕΖΕΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΤΟΚΟΓΛΥΦΟΥΣ. ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΦΟΡΟΥΣ. ΑΠΑΛΛΑΓΗ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΝΟΙΚΙ κ.λπ.» (Ριζοσπάστης, 18/6/1930, από εδώ). 

Κι όμως, οι πρόσφυγες ποτέ δεν έπαψαν να είναι βενιζελικοί. Ακόμα και μετά το 1932 που κατέστη σαφές ότι δεν πρόκειται να πάρουν αποζημιώσεις (δηλ, τελικά ο Ριζοσπάστης δικαιώθηκε), η πλειοψηφία τους δεν έπαψε να είναι πιστή στους Φιλελεύθερους, ενώ όσοι έφυγαν πήγαν στο Λαϊκό Κόμμα και πολύ λίγοι στο ΚΚΕ. Αγκάλιασαν δηλαδή το εθνικό όραμα, έβρισκαν περισσότερα κοινά με τους Έλληνες εργοστασιάρχες και τσιφλικάδες, παρά με τους Τούρκους εργάτες. Όμως με τα δικά τους λόγια: Μας τοποθέτησαν στο περιθώριο της κοινωνίας και κοντέψαμε να ξεχάσουμε τις ήμαστε. Ήταν τίτλος ανυποληψίας το ‘πρόσφυγας’, πώς να σας το πω. Μόνο όταν πιάσαμε στα χέρια μας τον κόπο μας και κάναμε δικό μας σπίτι, όταν έγιναν γνωστοί οι Κόντογλου, Βαλσαμάκης, Βενέζης, οι επιστήμονες μας κι έτρεχαν σ' αυτούς οι ντόπιοι να τους συμβουλευτούν, τότε το ‘πρόσφυγας’, δεν μας ένοιαζε. Τιμή μας, που αν και μας ήθελαν πρόσφυγες, εμείς τα είχαμε καταφέρει (μαρτυρία Π. Καλαϊτζή, από εδώ). Κάτι από την επιγραφή των γαλλικών μνημείων του 1793 αντηχεί και στα λόγια του Π. Καλαϊτζή: Ο πρόσφυγας δε χάνεται σ’ ένα αιώνιο χάος, με κόπο και πείσμα θα τα καταφέρει, η προσφυγιά τελικά θα γίνει τιμή και το πολύτιμο για την πατρίδα παράδειγμά του θα διαρκέσει όσο ο κόσμος. Ο Ριζοσπάστης τους υποσχόταν υλική αποκατάσταση, η πατρίδα όμως τους παρείχε νόημα.

Εθνικιστές και κομμουνιστές, άντρες και γυναίκες, Ολυμπιακούς και ΠαναθηναΪκούς, κάποια μέρα θα μας εξισώσει όλους ο θάνατος. Η υπέρτατη δημοκρατία. Δεν ξέρω αν μαζί τα φάγαμε, ξέρω όμως ότι μαζί θα μας φάνε τα σκουλίκια. Και η στάση μας απέναντι στον θάνατο είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη στάση μας απέναντι στον κόσμο. Το βιοτικό συμβόλαιο τρέχει διαρκώς στο υπόβαθρο της σκέψης μας, υπονοείται σε κάθε πλάνο που κάνουμε για το μέλλον, ότι θα είμαστε εδώ για να το δούμε να πραγματοποιείται. Όμως η ζωή είναι υποψήφιος βουλευτής όλο μεγαλοστομίες και υποσχέσεις. Καμία εγγύηση δεν έχουμε ότι αύριο το πρωί θα σηκωθούμε από το κρεβάτι ή ότι θα σηκωθούν τα προσφιλή μας πρόσωπα. Δεν εννοώ ότι πρέπει να γίνουμε μηδενιστές και να παραιτηθούμε. Απλώς αισθάνομαι, ψυχανεμίζομαι, ότι όσο πιο γρήγορα βρούμε το κουράγιο να αντικρίσουμε το θάνατο κατάματα, τόσο το καλύτερο. Μπορεί να είναι κλισέ όμως δεν παύει να είναι αλήθεια ότι, στο φινάλε, όλοι είμαστε μεταβατικοί, τα πάντα ρει σ’ αυτή τη ζωή.

Πλην του Μητσοτάκη, φυσικά. Αυτός δε ρει με τίποτα. Απ' το '60 μέχρι σήμερα Μητσοτάκης, διαχρονική αξία, ο Αρχαίος των Ημερών, οι κυβερνήσεις πέφτουνε μα ο Μητσοτάκης μένει... τώρα βρήκε τρόπο και να κλωνοποιείται μέσω των γόνων του... καήκαμε...

Ο Αρχέγονος Σκύλος

Η πρώτη πράξη της ιστορίας παίχτηκε πολύ παλιά, κάπου 250 εκατομμύρια χρόνια πριν, τότε που εμφανίστηκαν τα πρώτα θηλαστικά και προσπαθούσαν να επιβιώσουν μέσα σ’ έναν κόσμο ερπετών. Ήταν μεν τάξεις μεγέθους μικρότερα από τους δεινόσαυρους της εποχής, όμως ουκ εν τω δεινώ το ευ, είχαν άλλα πλεονεκτήματα. Για πρώτη φορά στην ιστορία της εξέλιξης εμφανίστηκαν ζωικές μορφές που μπορούσαν να μαθαίνουν από την εμπειρία τους, να μαθαίνουν το ένα από το άλλο, καθώς και να μεταβιβάζουν την αποκτημένη εμπειρία στους απογόνους – μ’ άλλα λόγια: κοινωνικότητα. Προκειμένου να υποστηρίξει τη νέα αυτή τάξη πραγμάτων, ο εγκέφαλός τους εφοδιάστηκε με δομές παραγωγής συναισθημάτων, τις οποίες ονομάζουμε λιμβικό σύστημα (κατά βάση, η αμυγδαλή κι ο ιππόκαμπος). Θυμός, στοργή, επιθετικότητα, αφοσίωση, απόγνωση, μελαγχολία κ.λπ., όλα τους ορμονικά μοτίβα πάνω στο δίπολο ευχαρίστησης / δυσαρέσκειας, που ρυθμίζουν τις αντιδράσεις του οργανισμού και τον φέρνουν στο κατάλληλο επίπεδο διέγερσης ή χαλάρωσης προκειμένου να μεγιστοποιήσει, ως μέλος μιας ομάδας, τις πιθανότητες επιβίωσής της. Η εξελικτική καινοτομία των συναισθημάτων, τελικά, λειτούργησε. Τα θηλαστικά επιβίωσαν, και μάλιστα κυριάρχησαν, ακολουθώντας στη ζωή τους τον απλό κανόνα να αποφεύγουν συνεχώς το συναισθηματικά δυσάρεστο και να επιδιώκουν το συναισθηματικά ευχάριστο.

Η επόμενη πράξη παίχτηκε κάπου 15 εκατομμύρια χρόνια πριν, όταν εμφανίστηκε η οικογένεια των ανθρωπιδών, δηλαδή οι πίθηκοι, οι ουραγκοτάγκοι, οι γορίλες κι εμείς. Τότε άρχισε να αναπτύσσεται μια άλλη εγκεφαλική δομή, ο νεοφλοιός, που έδωσε στα νέα είδη πρόσθετες ικανότητες χρήσης εργαλείων, συστημάτων επικοινωνίας, αναδιοργάνωσης του περιβάλλοντος και επεξεργασίας νοημάτων. Ας περιοριστούμε για τη συνέχεια στον άνθρωπο, το πιο νεοφλοιικό είδος των ανθρωπιδών. Και το πιο προβληματικό... Διότι στον άνθρωπο, οι νέες εγκεφαλικές δομές έπεσαν πάνω στις παλαιότερες σαν τυραννικό Μνημόνιο στην Ελλάδα. Η συνεργασία του εξελικτικά νέου με το εξελικτικά παλαιό μέσα στον εγκέφαλο, ήταν και είναι υποτυπώδης, με αποτέλεσμα το ανθρώπινο ον να εμφανίζεται αυτοκαταστροφικό, σχιζοφρενικό και διχασμένο. Από τη μία, έχουμε το νεοφλοιικό μέρος του εαυτού μας, δηλαδή αυτό που χρησιμοποιεί εκτεταμένο λεξιλόγιο και αφηρημένες έννοιες, λαμβάνει υπ’ όψη την πολυπλοκότητα των κοινωνικών συμβάσεων, εκφράζει τις συναισθηματικές του παρορμήσεις διαμεσολαβημένες και σταθμίζει τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους. Από την άλλη, υπάρχει ένας αρχέγονος σκύλος μέσα μας, το λιμβικό μέρος του εαυτού μας, με εντελώς διαφορετικές προτεραιότητες και πρακτικές. Αυτό χρησιμοποιεί ένα στοιχειώδες λεξιλόγιο μ’ αρέσει / δε μ’ αρέσει, ευχάριστο / δυσάρεστο, χωρίζει τον κόσμο σε φιλική επικράτεια vs. εχθρική επικράτεια, επικεντρώνεται περισσότερο στον ήχο των λέξεων παρά στο νόημά τους, δεν τα πάει καλά με τις αφηρημένες έννοιες, εκφράζει τις συναισθηματικές του παρορμήσεις αδιαμεσολάβητες και λαμβάνει ελάχιστα υπ’ όψη την πολυπλοκότητα των κοινωνικών συμβάσεων – μάλλον αυτές οι τελευταίες έχουν αντικατασταθεί από θεμελιώδη αγελαία ένστικτα αποδοχής – απόρριψης, επιθυμία ομοιομορφίας – φόβο διαφορετικότητας. Μας αρέσει δεν μας αρέσει, μοιραζόμαστε αυτόν τον αρχέγονο σκύλο με όλα τα υπόλοιπα θηλαστικά.

Η τελευταία πράξη του έργου παίχτηκε κάπου 35 χρόνια πριν, όταν επιτέλους έγινε η υπέρβαση και συμφιλιώθηκαν τα ζεύγη των αντιθέτων.

«Κρατώντας μόνο μια κρυφή αναπνοή», τραγουδούσε παλιά ο Σαββόπουλος, «των μπουζουξίδικων το γκέτο». Πρέπει να ήταν εκεί, στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, όταν, μαζί με το ΠΑΣΟΚ, εμφανίστηκαν και τα πρώτα σκυλάδικα – ένα είδος πολιτισμικής παραγωγής σχεδιασμένο για να παντρέψει το νεοφλοιικό με το λιμβικό. Για πρώτη φορά μετά από 250 εκατομμύρια χρόνια ατελούς εξέλιξης, το εξελικτικά παλαιότερο συνεργάστηκε αρμονικά με το εξελικτικά νεότερο. Ο κύκλος έκλεισε. Ο αρχέγονος σκύλος δικαιώθηκε.

Εδώ και κάποιες μέρες λοιπόν, ανακάλυψα ότι στα σκυλάδικα του YouTube γράφονται σχόλια–διαμάντια, απίθανες παρεμβάσεις και εμπνεύσεις μεστές περιεχομένου. Προσωπικά, μου χάραξαν πορεία, με σημάδεψαν, οπότε αποφάσισα να σας χαράξω κι εσάς πορεία. Προσοχή όμως! Δε μιλάμε για τραγούδια «λαϊκά» ή «ρεμπέτικα» και τέτοια θολοκουλτουριάρικα, μηδείς εντεχνιώτης εισίτω μοι την θύραν! Προκειμένου να γίνει η υπέρβαση, πρέπει να σκάψουμε βαθιά, να πάμε σε λαλά προ-πολιτισμικά και προ-ανθρώπινα, ολοκληρωμένα, νοηματικά, να ξεπεράσουμε τους αυτολογοκριτικούς φραγμούς του νεοφλοιού. Δεν πρέπει να παραμείνει ούτε ίχνος ποιότητας, η ποιότητα είναι πράκτορας του νεοφλοιού – ή, αν το θες αλλιώς, ποιότητα είναι ό,τι μιλάει στην ψυχή, όχι ό,τι έχει για ακροατές εφοπλιστές. Μόνο έτσι θα προσεγγίσουμε τον αρχέγονο σκύλο μέσα μας, με μια πνευματική κατάσταση που συμπυκνώνεται στο τρίπτυχο: ΠΑΟΚ, ουίσκι και του Τερλέγκα οι δίσκοι.

Τα φιλοσοφικά προλεγόμενα και οι υπαρξιακές αναζητήσεις είναι η κυριότερη θεματική που προσφέρεται δωρεάν μέσα από τα σκυλοσχόλια. Φυσικά καταλάβατε ότι μιλάω για γυναίκες. Τι να του πεις του άσωτου, λοιπόν; Να του δώσεις οδηγίες προς ναυτιλομένους: ΑΓΑΠΑΤΕ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΦΑΙΝΕΤΑΙ Ο ΠΟΝΟΣ, ΓΛΥΦΕΤΕ ΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ ΧΩΡΙΣ ΝΑ ΣΑΣ ΒΛΕΠΟΥΝ, ΝΑ ΑΓΑΠΑΤΕ ΠΕΡΗΦΑΝΑ ΧΩΡΙΣ ΛΟΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ, ΟΣΟ ΠΑΡΕΙ ΚΙ ΟΣΟ ΠΑΕΙ. Μεγάλη κουβέντα, τέλος. Νυν απολύεις τον δούλο Σου, Δέσποτα. Είμαστε έτοιμοι τώρα να δούμε τη ζωή και τη γυναίκα με άλλα μάτια, θύματα κατ’ εξακολούθησιν, αναμφισβήτητα, όμως πλέον συνειδητοποιημένα θύματα, που αντικρύζουμε to oikodomhma tou kosmou periegrameno me thn apognwsi tou poiiti k tou trelou apo tis kartes tarw autou pou vadizei metaksi fthoras k aftharsias se ena dromo epigwsis, enan dromo monaxiko – γιατί είναι εξατομικευμένη αυτή η πορεία, κάτω η μαζικοποίηση.

Στο ίδιο έργο θεατές λοιπόν (αλλά με ακριβότερο εισιτήριο κάθε φορά) και με καρδιά μικρού παιδιού, ο καθένας, ως πρωταγωνιστής της ζωής του, επιμένει να διεκπεραιώνει το ρόλο του με λόγια αναμμένα, με ψίθυρους καρδιάς, «είσαι για μένα ό,τι και οι ελβετικές τράπεζες για τους πολιτικούς», ψάχνοντας γελαστός και γελασμένος για tin storgikotita tin agapi kai tin asfaleia pou mas prosdidei pantote i agalia tis manas mas opos otan imastan mora. An den imoun ftiagmenos tha to egrafa kalitera alla tespa.

Παρόλο που η μουσική είναι διεθνής γλώσσα, οι στίχοι των τραγουδιών συνεχίζουν να γράφονται στις κατά τόπους εθνικές γλώσσες. Οπότε, είναι απόλυτα φυσιολογικό οι αλλόφυλοι να έλκονται μεν από τη μουσική αξία των σκυλάδικων, αλλά να μην μπορούν να μετάσχουν της ελληνικής παιδείας. Ο ελληνισμός όμως πάντα ήταν πρόθυμος να προσφέρει στους ξένους τα νάματα της ανώτερης πολιτιστικής του παραγωγής, εξάλλου όταν εμείς τραγουδούσαμε σκυλάδικα, αυτοί ακόμα ήταν σκυλιά, οπότε πάντα θα βρεθεί ένας εθελοντής να μεταλαμπαδεύσει το ελληνικό φως: I wander with myself (απορώ με μένα), why are you seeking a little spoon to give me the poison? (τι το θες το κουταλάκι / Να μου δώσεις το φαρμάκι;), the devil put on his tail once again (i.e. to stir up trouble) / And stole your brain from your head (i.e. made you stupid) (έβαλε ο διαβολάκος την ουρά του πάλι / και σου πήρε τα μυαλά σου μέσα απ’ το κεφάλι).

Ορισμένες φορές τίθεται και θέμα φυσικών περιορισμών της γλώσσας, κάποιες λεπτές νοηματικές αποχρώσεις είναι αδύνατον να εκφραστούν οπουδήποτε αλλού παρά μόνο στα ελληνικά: πώς γίνεται να μεταφράσεις στα αγγλικά την φραση "μ’ ένα τσιγάρο που με πίνει και το πίνω" απλά δεν γίνεται... δεν είναι απλά λέξεις... είναι συναισθήματα – α! για δες, ρε συ, τελικά γίνεται: with a cigarette that I consume and it consumes me. Όποιος πάει να κάνει τον έξυπνο εδώ πέρα, ας προσπαθήσει να μεταφράσει στα αγγλικά: «κτηματολόγιο», «δίγραμμη μεταχρονολογημένη επιταγή», «ψιλή κυριότητα επί οριζοντίου & καθέτου ιδιοκτησίας». Λοιπόν; Τι έχετε να πείτε τώρα που MOU MATHATE KAI TOUS ROI GALARY PWS TOUS LENE TOU MALAKES; Άσκηση για το σπίτι: προσπαθήστε να βρείτε τα τραγούδια που κρύβονται κάτω από τις επόμενες μεταφράσεις πριν κάνετε κλικ.

1) If they "cut" you the electricity and the breakfast / And the pre-paid slary, here is an advice: / The best "bead collection" (begleri) / Is the keys in your hand / Tak tak and you forget everythink in a blink of an eye / If she does not want you and the love's arrows / Out of the target, here is an advice: / The best "bead collection" (begleri) / Is the keys in your hand / Tak tak and you forget everythink in a blink of an eye / If they tell you from your job, pick up your things and make a 180 turn, here

2) I'm tired, I can't any longer / Μy soul has darkened / Νo light in my path / Ι've wasted my youth / Ιn my sinful life / Τhe white hours and the sinful life / Ηave pushed me to the cliff / Αnd the beautiful loves my life have burned

3) The shape of your body / Lingers on my bed / And I sleep on the floor / The only thing left to me / So that I can remember / Am I perhaps insane / Have I lost my marbles / Since I still believe / That you will come back to me?

4) You are sitting on your tiny balcony / Like a flower / And I'm facing death / I don't care if I die / I don't care if I get lost / Only one thing bothers me / The fact that you left me alone

5) I love you as much as I love committing a beautiful sin / I hate you as much as I hate prison / Come to me and cut me three times (meaning hurt me) / I won't bleed at all (meaning I won't be hurt emotionally) / Your velvet-soft lips / Never bleed you / Set fire like the spark in the candle / And you drain my fuel / Let me hang from your hair / I don't want to see some one else kissing your lips (Greek expression, can't translate it really)

6) I love you! Look! I melt in front of you like snow! / I love you! Look! Don’t drive me ill, please! / I love you! Look! Those who live alone, die! / Ask me anything. You are everything to me! / Since you keep all yours playing cards closed / Αnd the lights of your heart are turned off / Τell me, how can I read you, how? / Ηow can I feel your pulse, tell me how?

Όμως τα σκυλοσχόλια προσφέρουν διαύγεια και ορθό λόγο ακόμα και για την πρωτοφανή πολιτική σχιζοφρένεια που μαστίζει τη χώρα. Αν κάποιος λοιπόν ψάχνει να σκίσει το πέπλο της άγνοιας, δε χρειάζεται να κοιτάξει πουθενά αλλού, τέλος. Η κατάσταση σίγουρα είναι δύσκολη, pane oi draxmoules mas, tis efage o eksyxronismos kai i poutana i europi, i draxmi egine euro, ο kaives kapoutsino, to vraki mpoxeraki, i marika merry, kai go gurno apentaros ki apo agapi restos. Υπομονή όμως – τι άλλο; – η κρίση έχει όρια (η γυναίκα όχι). Συνεχίζουμε ακόμα να παράγουμε πολιτισμό, και μάλιστα πολιτισμό αιχμής με παγκόσμια επιρροή, που ξεπέρασε τα υπερεκτιμημένα επιτεύγματα των αρχαίων μας προγόνων – γιατί τι άλλο είναι η Ακρόπολη, παρά ένα τσαντίρι με μαρμάρινες κολώνες; Οι τελευταίες πληροφορίες αναφέρουν ότι εξέχων Έλληνας λατρεύεται ως ημίθεος και πρόγονος του Πικατσού από φυλή ινδιάνων στην Χόντα Τλαξκάλα Μεξούκα Ανουμπαράκ και μάλιστα οι γριές ινδιάνες τραγουδάνε τα τραγούδια του στις οικόσιτες χελώνες τους. Ψηλά το κεφάλι (κι ακόμα ψηλότερα το μπουκάλι). Η αισχύνη και η ευθύνη εκεί που πρέπει – πού, αλήθεια; Ποιος φταίει για το κατάντημα; Ο λαός ή οι πολιτικοί; Από τη στιγμή που τοποθετήθηκε ο Άρχοντας, το ερώτημα έκλεισε: ντροπή σε όλους μας μα πιο πολύ σε κείνους, τέλος. Είναι αλήθεια ότι κι εμείς φταίμε, tin katastrepsame tin ellada p tous afinoume k mas kanoun oti theloune k to apalamvanoune kiolas, έχει ένα δίκιο ο Πάγκαλος να μας την πέφτει, ποιος δεν υπήρξε παράνομος στο κάτω-κάτω κι αυτός που έχει κριτική (ή κρητική;) συνείδηση καταλαβαίνει τι του γίνεται. Όμως ντροπή σε όλους αυτούς τους κυρίους («κυρίους», τώρα, τρόπος του λέει) που ΜΑΣ ΕΚΑΝΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΤΟΥ ΒΟΛΕΜΑΤΟΣ,ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΜΙΑ ΔΟΥΛΕΙΤΣΑ ΝΑ ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ 1000 ΕΥΡΩ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗ ΜΑΣ ΝΟΙΑΖΕΙ ΤΙΠΟΤΑ, ατομισμός του κερατά, δηλαδή, και μάλιστα κατευθυνόμενος, mpoutna kevrnisi eikones droboi se bio wraia xwra tou kosmo fwtes bandou («πουτάνα κυβέρνηση, εικόνες ντροπής στην πιο ωραία χώρα του κόσμου, φωτιές παντού», υποθέτω). Εμείς τουλάχιστον έχουμε φιλότιμο KATI POY H POLITIKI DEN THA APOKTISOYN POTE... Α, ρε Άρχοντα, πάρε μας τα υπάρχοντα. Όταν εμείς πηγαίναμε αυτός ερχόταν. Είναι ο ΜΟΝΟS ellhnas pou exei tragoudhsei kommatia me nohma stixoi me koinonikopolitiko periexomeno gia ayto prospathoune na ton thapsoune....gamo thn alvania k zhto h ELLAS.

Κουράγιο, λοιπόν, μέχρι να γυρίσει ο τροχός – ή, τουλάχιστον, μέχρι να βρεθεί ένας Πόντιος να κυβερνήσει αυτόν τον τόπο. Εντωμεταξύ, ας πιέσουμε τους κυβερνώντες να δαπανήσουν για καλό σκοπό τα χρήματα του μηχανισμού στήριξης.

Πολλή πορεία σάς χάραξα, λέω να σταματήσω εδώ. Υπάρχουν κι άλλου είδους απίστευτα ευρήματα στα σκυλοτράγουδα του YouTube, από όλους αυτούς τους ανώνυμους ποιητές, σκηνοθέτες, φιλόσοφους κ.λπ. Εκεί που δεν το περιμένεις, μπορεί να βρεις ολόκληρα ντοκιμαντέρ του National Geographic, ακόμα και ταινίες του Χόλιγουντ (τους Πειρατές της Καραϊβικής), άλλες ταινίες του Χόλιγουντ, (Mullholand Drive), μέχρι και μανιφέστα πολιτικής ανυπακοής (το μανιφέστο είναι από 01:06 – 01:58, ένα ράπισμα στον δικομματισμό και την αστυνομική αυθαιρεσία, καταγγελία της υποκρισίας του κατεστημένου και έκκληση λαϊκής συσπείρωσης) κι άλλα...

Είναι πολύ εύκολο να κοροϊδέψει κάποιος τα σκυλάδικα και τη νοοτροπία των ακροατών τους, για να αποκτήσει ηθικό ανάστημα. Το δύσκολο είναι να παραδεχτεί ένα κομμάτι του εαυτού του σ’ αυτήν τη μουσική και σ’ αυτούς τους ανθρώπους. Μήπως το ηθικό ανάστημα είναι καβαλημένο καλάμι; «Στο βάθος τον ζηλεύουμε αυτόν που ρεζιλεύουμε». Δραματοποίηση, πρωτογονική έκφραση θυμού και χαράς, αγελαία συναισθήματα φίλου – εχθρού, εξορκισμός της κακοτυχίας, αδιαμεσολάβητη σεξουαλικότητα, επικέντρωση στο Φαίνεσθαι κι όχι στο Είναι... ο καθένας ας βρει τον δικό του τρόπο να παραδεχτεί αυτήν την πλευρά του εαυτού του. Ο αρχέγονος σκύλος επιμένει να ζει μέσα μας και συνεχώς να υπονομεύει τη συμπεριφορά μας. Το ζητούμενο δεν είναι να τον σκοτώσουμε – δε σκοτώνεται, είναι σκυλί μαύρο – αλλά να συμφιλιωθούμε μαζί του. Και το ζητούμενο στη μουσική ορισμένες φορές δεν είναι η ποιότητα, αλλά η έλλειψή της.

Η ανάρτηση αυτή αφιερώνεται σε όλους τους φίλους και φίλες, των οποίων τα σχόλια δανείστηκα, εν τω συνόλω αλλά και προσωπικά, εξαιρετικά και με πολλή αγάπη, να είστε καλά, υγεία και καλή δύναμη.