O Τεν Τεν Στους Βροχοποιούς

Διαβάζω το παρακάτω απόσπασμα στο God is not Great του Christopher Hitchens (κεφ. 4, σελ. 18):

What happens to the faith healer and the shaman when any poor citizen can see the full effect of drugs and surgeries, administered without ceremonies or mystifications? Roughly the same thing as happens to the rainmaker when the climatologist turns up 

Από πού έχουμε αυτήν την εικόνα για τους απλοϊκούς πρωτόγονους, που χορεύουν τον χορό της βροχής νομίζοντας πως έτσι προκαλούν βροχή; Κάτι τέτοιο παρουσιαζόταν συνήθως στα Τεν Τεν (από τη μια οι καθυστερημένοι πρωτόγονοι, από την άλλη ο σοφός δυτικός κ.λπ.) ή στις αμερικάνικες ταινίες του ’50. Όμως έχω λόγους να πιστεύω ότι αυτή η εικόνα Τεν Τεν για τους πρωτόγονους βροχοποιούς σε αντιπαραβολή, υποτίθεται, με τους σύγχρονους μετεωρολόγους φανερώνουν περισσότερο τη δική μας έπαρση, παρά την πραγματικότητα.

Ο Steve Fuller αναφέρει στο βιβλίο του Science (Open University Press, 1997) ότι ο χορός της βροχής δείχνει να είναι κάτι σαν τα δικά μας γλέντια παραμονές της πρωτοχρονιάς. Mια ευκαιρία εορτασμού και ενίσχυσης δεσμών, όχι κάτι που «θα φέρει τον καινούργιο χρόνο». Λέει συγκεκριμένα (κεφ. 4, σελ. 47): Οι ανθρωπολόγοι παρατήρησαν γρήγορα ότι οι ιθαγενείς συνήθως χορεύουν τον χορό με τα πρώτα σημάδια της επερχόμενης βροχής ... ο χορός της βροχής είναι ένας θεσμός που άντεξε στον χρόνο για λόγους αλληλεγγύης, ενότητας της κοινότητας

Ακόμα περισσότερο, η Susanne Langer παρατηρούσε ότι οι ινδιάνοι Pueblo χορεύουν τον χορό όπως εμείς παρακολουθούμε μια παράσταση Άμλετ: όχι για πρακτικούς λόγους, θεωρώντας ότι θα φέρει βροχή, αλλά συμβολικά, δραματουργικά: Langer argues that the dance is meant to accompany the coming rain, to participate in it, to complete its coming. It is not principally a practical act, but a religious act (εδώ, σελ. 69). 

Για να μην πελαγοδρομούμε όμως, ας χρησιμοποιήσουμε το κριτήριο του Paul Lazarsfeld, το οποίο είναι σαφές και πραγματιστικό: Μπορείς να παρατηρήσεις τον χορό της βροχής και να διατηρήσεις την αντικειμενικότητά σου. Μπορείς ακόμα και να συμμετάσχεις σ’ αυτόν, ώστε να πάρεις μια υποκειμενική γεύση από το νόημά του στους συμμετέχοντες. Αν όμως αρχίζεις να πιστεύεις σ’ αυτόν κι εξετάζεις με αγωνία τον ορίζοντα για σημάδια βροχής, τότε έμπλεξες. Έγινες ένας από αυτούς (“you have gone native” – εδώ, σελ. 195).

Ωραίο κριτήριο, και σίγουρα ο ανθρωπολόγος πρέπει να προσέχει μη γίνει ένας από αυτούς. Αναρωτιέμαι όμως, μαζί με τον Fuller και την Langer, αν οι ίδιοι οι αυτοί είναι ένας από αυτούς! Πολύ αμφιβάλλω αν έχει υπάρξει άνθρωπος που εξέτασε με αγωνία τον ορίζοντα για σημάδια βροχής μετά τον χορό κ.λπ. Υποψιάζομαι ότι αυτή η εικόνα Τεν Τεν, του πρωτόγονου βροχοποιού σε αντιπαραβολή με τον σύγχρονο μετεωρολόγο, φανερώνει τη δική μας ξενερωσιά – γιατί ξενερωσιά είναι να πηγαίνεις σε κάποιον που παρακολουθεί μια παράσταση Άμλετ και να του λες πως όχι, δεν υπήρξε ποτέ πρίγκηπας της Δανίας μ' αυτό το όνομα, ούτε κάστρο Έλσινορ κ.λπ. κ.λπ. Nice ball a maw! - που στα γύφτικα σημαίνει: "φύγε, ρε ξενέρωτε!"


1 σχόλιο:

  1. Δεν ξέρω τι μανία είναι αυτή να σου αφήνω πάντα το πρώτο σχόλιο. Θέλω πρώτον να δηλώσω την αντίθεσή μου στην υποτίμηση του Τεν Τεν, και δεύτερον να παρατηρήσω ότι υπάρχει τουλάχιστον ένας αποτελεσματικός χορός της βροχής: όταν ο πατέρας μου ποτίζει, πάντα βρέχει μετά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Αδερφέ, δεν ξέρω τούτο το φεγγάρι
Στης καρδιάς της άδειας τη φυρονεριά
Πούθε τάχει φέρει, πούθε τάχει πάρει
Φωτεινά στην άμμο, χνάρια σαν κεριά.